جوان آنلاین: چند روز مانده به موعد اسنپ‌بک، دیپلماسی هسته‌ای وارد فاز حساس تازه‌ای شده و وزیر خارجه ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل با طرف‌های اروپایی دیدار می‌کرد تا درباره سرنوشت مکانیسم ماشه رایزنی کنند. مذاکراتی که رسانه‌های غربی احتمال تمدید شش‌ماهه مکانیسم ماشه را رد نکردند. این تحرکات دقیقه نودی در شرایطی است که عراقچی بار دیگر هشدار داده «در صورت بازگشت تحریم‌ها توافق اخیر با آژانس لغو خواهد شد» و متعاقب آن نیز دسترسی‌های نظارتی به تأسیسات هسته‌ای و ذخایر اورانیوم که به گفته مقامات ایرانی اکنون به زیر زمین منتقل شده‌اند، متوقف خواهد شد. با این حال، مدیرکل آژانس مدعی شده که بازگشت تحریم‌ها موضوعی جداگانه بوده و تهران نباید همکاری با آژانس را به آن گره بزند.
حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل آخرین فرصت برای تهران و پایتخت‌های اروپایی تلقی می‌شود تا روشن کنند آیا قادرند مکانیسم ماشه را متوقف ساخته و مسیر بازگشت تحریم‌های سازمان ملل را سد کنند یا این پنجره دیپلماتیک بسته خواهد شد. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و وزرای سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس سه‌شنبه شب به وقت نیویورک درباره برنامه هسته‌ای ایران مذاکره کردند. خبرگزاری فرانس‌پرس دیروز به نقل از یک منبع دیپلماتیک فرانسوی نوشت: «وزیر خارجه ایران تا پایان روز شنبه فرصت دارد با همتایان بریتانیایی، فرانسوی، آلمانی و نماینده اتحادیه اروپا به توافق برسد تا از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل که ذیل توافق امضاشده در سال ۲۰۱۵ تعلیق شده بودند، جلوگیری کند.»
بنابراین، اگر در این مدت کوتاه طرفین به توافقی درباره برنامه هسته‌ای نرسند، مکانیسم ماشه به طور خودکار فعال خواهد شد و تحریم‌های سازمان ملل پس از ۱۰ سال اعمال خواهد شد. این تلاش‌های لحظه آخری برای زنده نگه داشتن برجام درحالی است که مقامات ایرانی بار‌ها هشدار داده‌اند که بازگشت تحریم‌ها عواقب سنگینی برای غربی‌ها دارد؛ هشداری که عراقچی نیز دوباره آن را تکرار کرد و گفت: «اگر اسنپ‌بک در نهایت عملیاتی شود توافق با آژانس از اعتبار می‌افتد و اقدام مخرب سه کشور اروپایی در شورای امنیت اگر نهایتاً عملی شود ایران واکنش نشان خواهد داد.»
باتوجه به هشدار‌های تهران، اگر اروپایی‌ها تصمیم بگیرند مکانیسم ماشه را فعال کنند، معادله هسته‌ای ایران وارد فازی جدید خواهد شد. تهران بار‌ها تأکید کرده که واکنش‌های متقابل در اختیار دارد و این بار نشانه‌هایی آشکار از جدیت این تهدید‌ها دیده می‌شود. یکی از گزینه‌های مطرح‌شده از سوی مقامات ایرانی، خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است؛ اقدامی که می‌تواند تمام چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی برای نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران را متزلزل کند و عملاً دست تهران را برای حرکت در مسیر‌های پیش‌بینی‌نشده باز بگذارد.
گزینه دیگر، توقف همکاری‌های فنی و نظارتی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. چنین تصمیمی نه تنها دسترسی بازرسان به سایت‌های هسته‌ای ایران را مسدود می‌کند بلکه باعث افزایش ابهام و نگرانی در پایتخت‌های غربی خواهد شد. این موضوع به‌ویژه پس از آن اهمیت بیشتری یافته که به گفته مقامات ایرانی ذخایر اورانیوم ایران پس از حملات اخیر امریکا و اسرائیل به تأسیسات زیرزمینی منتقل شده است، تأسیساتی که اطلاعات درباره فعالیت درون آنها برای اروپا، امریکا و حتی آژانس اهمیتی حیاتی دارد. در چنین شرایطی، فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپایی‌ها می‌تواند زنجیره‌ای از واکنش‌های متقابل ایران را به دنبال داشته باشد.
موضوع جداگانه اسنپ‌بک و آژانس از نظر گروسی
رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که این روز‌ها با تمام توان برای بازگشت بازرسان به تهران تلاش می‌کند، سعی دارد مرزی جداگانه میان فشار‌های اروپایی و تعهدات ایران به توافق‌های بین‌المللی ترسیم کند. گروسی روز سه‌شنبه در گفتوگو با شبکه الجزیره درباره تأثیر فعال‌سازی اسنپ‌بک و بازگشت تحریم‌های ایران بر مذاکرات هسته‌ای و اینکه آیا می‌تواند این مذاکرات را نابود کند، این وضعیت را دشوار و پیچیده توصیف کرد و گفت: «فکر نمی‌کنم این اتفاق بیفتد. در اینجا باید بین سازوکار اسنپ‌بک که به دلیل بازگشت تحریم‌ها به‌طورقطع تأثیرات زیادی بر مسائل اقتصادی خواهد داشت و روابط میان ایران و آژانس اتمی تمایز قائل شویم. این روابط باید دائمی باشد نه مشروط به فعال‌سازی اسنپ‌بک.»
گروسی تأکید کرد: «اگر این اتفاق بیفتد، همان‌طور که ایران گفته است بر روابط و همکاری آن با آژانس اتمی تأثیرگذار خواهد بود و به همین دلیل است که این روز‌ها شاهد فعالیت‌های دیپلماتیک زیادی بین این کشور‌ها (تروئیکای اروپایی و ایران)، خودمان و همچنین ایالات متحده هستیم تا راهی برای پیشروی رو به جلو پیدا کنیم.» گروسی در پاسخ به اینکه باتوجه به توافق جدید تهران با آژانس اتمی آیا او از همکاری ایران رضایت دارد، گفت: «این یک پروسه است. همان‌طور که می‌دانید حملات به تأسیسات هسته‌ای ایران تغییراتی ایجاد کرده و تخریب زیادی در زیرساخت‌های هسته‌ای این کشور به وجود آورده است. بنابراین، بازرسی‌ها می‌بایست متوقف می‌شد، زیرا تأسیسات زیر بمباران بود، اما اکنون باید راهی برای بازگشت به سیستم قبلی پیدا کنیم.»
اظهارات گروسی حاکی از یک تناقض آشکار است، زیرا زمانی که او درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران به غربی‌ها گزارش می‌دهد تا فشار‌ها بر تهران افزایش یابد، همکاری ایران با آژانس و فشار‌های بین‌المللی به عنوان موضوعی مجزا دیده نمی‌شود، اما وقتی تحریم‌های سازمان ملل بازمی گردد همان چارچوب‌ها رنگ و بوی دیگری می‌گیرد و همه چیز تغییر می‌کند. لازم به ذکر است که گزارش‌های منفی گروسی درباره برنامه هسته‌ای ایران نقشی کلیدی در تحریک رژیم صهیونیستی برای حمله به ایران و متعاقب آن حمله امریکا به تأسیسات هسته‌ای داشت، اما او تاکنون این اقدامات تجاوزکارانه را محکوم نکرده است و بعید نیست که به محض توقف همکاری تهران با بازگشت تحریم‌ها، دوباره گزارش‌های بدون سند علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران منتشر کند.
